توضیحات

سود پرک

• سود پرک (Caustic soda flakes) با نام شیمیایی سدیم هیدروکسید و نام های صنعتی سود سوز آور یا کاستیک سودا، یک باز بسیار قوی است. سود پرک با فرمول شیمیایی NaOH، جرم مولکولی 39 گرم و نقطه ذوب 323ºC در دمای اتاق به شکل کریستال های سفید رنگ است. این ماده بی بو با خاصیت جذب کنندگی رطوبت هوا است و دارای اسیدیته بالای 13 بوده یعنی ترکیبات قلیایی دارد

 سود پرک دارای خاصیت قلیایی بالایی بوده و به همین دلیل به عنوان تنظیم کننده ph می توان از آن استفاده نمود.

• این ترکیبات در تماس با پوست منجر به سوختگی شده و در تماس با چشم منجر به کوری می گردند. در صورت تماس پوست با این مواد لازم است حداقل ده تا 20 دقیقه پوست شستشو داده شود.
• کاستیک سودا به صورت پرک دارای دمای ذوب 1390 درجه سانتیگراد می باشد و چگالی آن 2.13 گرم بر سانتی متر مکعب است.
• رنگ این مواد در حالت جامد سفید می باشد.
• سود پرک قدرت جذب رطوبت و دی اکسید کربن بسیار بالایی دارد و به همین دلیل در بسته بندی های کاملا مقاوم باید قرار گیرد.
• سود پرک بدون بو بوده و با ورود به آب منجر به افزایش دمای آن میشود.

این ماده شیمیایی به اشکال مختلفی تولید می‌شود که هریک برای استفاده در موارد خاصی مناسب است برخی از آن‌ها را در زیر لیست کرده‌ایم:

• جامد (پولک ، گرانول ، پودر)
• مایع

اگر بخواهیم تفاوت سود پرک و سود مایع را مورد بررسی قرار دهیم، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کرد:

1. اولین تفاوت بارز این دو ماده شیمیایی باهم در نوع رنگ آن می باشد که سود مایع بر خلاف جامد رنگ خاصی ندارد.
2. دومین تفاوت سود پرک و سود مایع در درصد خلوص آن‌ها است. از آنجایی‌که هیدروکسید سدیم به‌ صورت جامد است، حداکثر خلوص آن 98 تا 99 درصد می باشد. اما با توجه به این‌ که در سود مایع، مایعات حضور دارند، حداکثر میزان خلوصی برای این ماده، 50 درصد نیز در نظر گرفته شده است. این محصول با دو غلظت ۵۰% و ۳۱% تولید می شود که در اثر گرمای شدید یا ضربه می تواند موجب انفجار شود.
3. علاوه بر موارد گفته شده، می توان به تفاوت نحوه‌ی نگهداری این دو ماده اشاره کرد. به این صورت که سود پرک را می‌توان به‌ آسانی در بسته‌بندی‌هایی ذخیره نمود و در زمان نیاز از آن استفاده کرد اما ذخیره‌ی سود مایع به راحتی سود پرک نیست. به‌همین دلیل، معمولاً اکثر صاحبان کسب‌و‌کار‌ها ترجیح می‌دهند که از سود سوزآور جامد استفاده نمایند.

کاربرد سود پرک

صنعت نساجی

در صنعت نساجی برای رنگرزی الیاف مصنوعی مانند الیاف پلی استر و نایلون به کار برده می‌شود. همچنین در فرآوری کتان نیز کاربرد دارد.

تولید مواد غذایی

سودای هلو که سود پرک در تولید آن نقش دارد، برای تولید نوعی چوب نمک به کار برده می‌شود که این نمک برای تهیه خرده نان، فرآوری زیتون، پوست کندن گوجه فرنگی و سایر میوه‌ها، تهیه کنسرو و پوست کندن سیب زمینی استفاده می‌شود. از دیگر فواید جوش شیرین که از سود پرک به دست می‌آید، می‌توان به جلوگیری از رشد کپک‌ها و باکتری‌های مواد غذایی و در نتیجه کمک به جلوگیری از فساد آن‌ها اشاره کرد.

از دیگر کاربردهای هیدروکسید سدیم در صنایع غذایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• صنعت شیر
• تولید شکلات
• بسته بندی محصولات
• تولید رشته فرنگی
• تولید نوشیدنی
• تولید شکر
• تولید کارامل
• شستن میوه‌ها و سبزیجات

داروسازی و پزشکی

خوب است بدانید که از سود سوز آور برای تولید بسیاری از داروها مانند آسپرین، مسکن، داروهای ضد انعقاد و برخی دیگر از محصولات این چنینی استفاده می‌شود.

استخراج آلومینیوم

این ماده به عنوان یک ترکیب قلیایی (بازی یا ضد اسیدی) برای آبکاری قطعات آلومینیومی به کار برده می‌شود. برای حل کردن سنگ معدن بوکسیت و در نتیجه به دست آوردن رسوب اکسید آلومینیوم یا آلومینا نیز از آن استفاده می‌شود.

کاربرد سود پرک در صنعت کاغذ

بیشترین موارد استفاده از سود پرک در صنایع سلولزی یا کاغذسازی است. از سود پرک در فرآیندهایی مانند ساخت خمیر کاغذ، سفید کردن خمیر، تصفیه آب و حذف جوهر از کاغذ بازیافتی استفاده می‌شود.

از دیگر مصارف هیدروکسید سدیم در این صنعت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش PH فرآیند تخمیر الیاف کاغذ
• جداسازی الیاف سلولزی از لیگنین
• تولید خمیر کاغذ
• تجزیه چوب
• صاف کردن و جلا دادن الیاف کاغذ
• بهبود کیفیت الیاف کاغذ آسیاب شده
• سفید کردن الیاف قهوه‌ای

تولید سلفون و ابریشم مصنوعی

سود سوز آور برای افزایش درخشندگی و استحکام سلولز استفاده می‌شود. از این سلولز فرآوری شده برای تولید ویسکوز استفاده می‌شود که در تولید الیاف مصنوعی مانند سلفون و ابریشم به کار می‌رود. تولید این الیاف در مراحل متفاوت فرآیند تولید ویسکوز، مستلزم استفاده از سود پرک است.

تولید صابون و مواد شوینده

تولید مواد شوینده و صابون یکی دیگر از صنایعی است که این ماده در آن کاربرد زیادی دارد. در این صنعت از سدیم هیدروکسید در فرآیندی استفاده می‌شود که طی آن چربی‌ها، روغن‌های گیاهی و فونداسیون‌ها به صابون تبدیل می‌شوند.

تولید سفید کننده

سفید کننده‌هایی که از سود پرک تهیه می‌شوند، نسبت به سایر سفیده کننده‌ها، به مقدار بیشتری در صنایع مختلف استفاده می‌شوند. به طور کلی، از این سفیده کننده‌ها برای کنترل کپک و قارچ و از بین بردن چربی استفاده می‌شوند.

صنعت شیشه

خاکستر هیدروکسید سدیم را می‌توان در بسیاری از صنایع از جمله شیشه سازی، تولید فسفات و سیلیکات استفاده کرد.

کاربرد سود پرک در فرآیندهای شیمیایی

به عنوان ماده اولیه در تولید بسیاری از محصولات شیمیایی از جمله موارد زیر نیز کاربرد دارد:

• تولید مواد پلاستیکی
• تولید چسب
• تولید حلال
• تولید علف کش
• تولید رنگ و جوهر
• تولید مواد پوششی

صنعت چرم

از سدیم هیدروکسید و سولفید سدیم در قسمت داخلی پوست گوسفند و بره در کارخانه‌های چرم سازی استفاده می‌شود. این ترکیبات نام برده شده، به پوست حیوانات نفوذ کرده و در نهایت ریشه یا فولیکول‌های مو را مورد هدف قرار می‌دهد؛ به این ترتیب پشم و مو به راحتی از پوست جدا می‌شوند.

پتروشیمی و پالایشگاه

اکتشاف نفت، تولید و فرآوری گاز طبیعی و نفت از جمله دیگر کاربردهای رایج برای هیدروکسید سدیم به شمار می روند.

تولید سوخت و انرژی تجدیدپذیر

سود پرک در تولید پیل‌های سوختی و همچنین در تولید رزین‌های اپوکسی که در تولید توربین‌های بادی کاربرد دارند، استفاده می‌شود. از سوی دیگر، این ماده شیمیایی برای تنظیم PH هنگام تولید متیل سدیم و در نهایت برای تولید بیودیزل و بیواتانول به کار برده می‌شود.

تصفیه آب و فاضلاب

سفید کننده یا هیپوکلریت سدیم نوعی ضدعفونی کننده است که در فرآیند تولید آن از خواص هیدروکسید سدیم استفاده می‌شود. از طرفی دیگر، این ماده شیمیایی برای حذف فلزات سنگین و کنترل اسیدیته آب در تصفیه خانه و سیستم آب و فاضلاب استفاده می‌شود.

از دیگر صنایعی که سود پرک در آن‌ها استفاده می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• صنعت سرامیک
• صنعت الکل
• صنعت خودروسازی
• خنثی کردن اسید باتری
• شستشوی تانکرهای سوخت و نفت
• صنعت بازیافت لاستیک
• آبکاری فلزی
• شستشوی مخازن و لوله‌ها
• صنعت حفاری
• تولید نشاسته
• صنعت کارتن سازی
• صنعت چربی
• تعیین غلظت اسیدهای مختلف در آزمایشگاه
• صنعت آرایشی و بهداشتی

کاربردهای سود پرک در شستشوی‌های خانگی

در خانه و صنعت نیز برای شستشو از این ماده استفاده می‌شود. توصیه می‌کنیم قبل از شروع کار با این ماده شیمیایی، از تجهیزات ایمنی مانند ماسک، دستکش و عینک استفاده کنید تا سلامتی خود را به خطر نیندازید. روش استفاده از سود پرک برای شستشوی نقاط مختلف به صورت زیر است:

• شستشوی لوله‌های سینک: 1 کیلوگرم سود پرک جامد پولکی را در سینک ریخته و سپس شیر آب را باز کنید. این ماده به سرعت با آب واکنش نشان داده و لوله‌ها را به خوبی تمیز می‌کند.
• شستن فیلتر هود آشپزخانه: برای از بین بردن چربی موجود در فیلتر هود آشپزخانه می‌توانید مقداری از آن را در یک کاسه آب ریخته و سپس فیلتر هود را در این مخلوط قرار دهید. سود پرک یک چربی‌زدای قوی است؛ بنابراین می‌تواند به راحتی تمام ذرات چربی را از روی فیلتر هود پاک کند.

خواص سود پرک

طبیعت هیگروسکوپی

خواص رطوبت سنجی سود پرک باعث می‌شود که به راحتی در آب حل شود و مقدار قابل توجهی گرما ایجاد کند. این واکنش گرمازا اگر به دقت مورد استفاده قرار نگیرد می‌تواند خطرناک باشد.

حلالیت در آب

سود پرک بسیار محلول در آب است و یک محلول قلیایی غلیظ به نام لیس تشکیل می‌دهد. این محلول معمولا در فرآیندها و کاربردهای صنعتی مختلف استفاده می‌شود.

خواص قلیایی

به دلیل ماهیت قلیایی قوی، سود پرک برای خنثی کردن مواد اسیدی استفاده می‌شود. به شدت با اسیدها واکنش نشان می‌دهد و آب و ترکیب نمکی را به عنوان محصولات جانبی تولید می‌کند.

نکات ایمنی

با رعایت برخی نکات ایمنی در مورد نگهداری و استفاده از این ماده می‌توانید از حوادث غیر منتظره و ناگوار احتمالی جلوگیری کنید. در زیر به برخی از این نکات ایمنی اشاره می‌کنیم.

• ذخیره سازی: در بسته بندی‌های کوچک در محیطی خنک، خشک، دارای تهویه مناسب و به دور از مواد معدنی و آلی به ویژه اسیدها نگهداری کنید.
• نحوه استفاده از سود پرک: هنگام کار با آن از دستکش ایمنی، کفش بادوام، ماسک شیمیایی و لباس ایمنی استفاده کنید.
• تجهیز کارگاه: برای تجهیز محیط کار و ارائه کمک‌های اولیه در اسرع وقت محلولی برای شستن چشم، دوش و برخی وسایل دیگر را در کارگاه داشته باشید. همچنین بهتر است کارگاه را به کپسول‌های آتش نشانی مجهز کنید تا از بروز هرگونه مشکلی مانند اشتعال جلوگیری کنید. اگرچه این ماده غیر قابل اشتعال است، اما در تماس با آب و برخی مواد دیگر حرارت بسیار بالایی تولید می‌شود که می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

عوارض تماس با سود پرک چیست؟

این ماده شیمیایی خاصیت خورندگی دارد؛ بنابراین هنگام استفاده از آن باید رعایت نکات ایمنی را بسیار جدی گرفت. به طور کلی، استفاده از آن ممکن است در حالات زیر برای افراد و مصرف کنندگان مشکلاتی جدی ایجاد کند:

• تماس با پوست: در صورت تماس نمونه جامد یا مایع با پوست، ممکن است لایه‌ای از پوست از بین برود که در نهایت باعث قرمزی و تحریک شدن آن می‌شود. اگر این تماس مدت زمان زیادی ادامه پیدا کند، می‌تواند باعث سوختگی شدید و آسیب جدی به بافت پوست شود؛ بنابراین توصیه می‌کنیم هنگام استفاده از این ماده شیمیایی از دستکش، لباس و ماسک ایمنی استفاده کنید.
• تماس با چشم: بروز اتفاقاتی مانند پوسته پوسته شدن دور چشم، تجزیه بافت چربی و ایجاد ضایعات مختلف در چشم، از خطرات و عوارض تماس سود پرک با چشم است. این ضایعات و عوارض بیشتر به مدت زمان تماس چشمی و غلظت ماده شیمیایی بستگی دارد؛ تا جایی که حتی ممکن است این تماس در نهایت منجر به نابینایی شود. بنابراین هنگام استفاده از آن حتما از عینک یا ماسک ایمنی استفاده کنید.
• بلع: ورود این ماده شیمیایی به معده و دستگاه گوارش عوارض و عواقب خطرناکی را در پی خواهد داشت. بلع آن باعث تورم، سوختگی، زخم و درد شدید در دهان، گلو، نای و معده می‌شود. در صورت تداوم یا زیاد شدن تماس این ماده با دستگاه گوارش، احتمال بروز سرطان افزایش پیدا می‌کند.
• استنشاق: همانطور که قبلا اشاره کردیم، سود سوزآور ماده‌ای خورنده است و بخارات زیادی تولید می‌کند. استنشاق این بخارات باعث تحریک ریه‌ها و در نتیجه تنگی نفس می‌شود. اگر این روند ادامه یابد، ممکن است فرد دچار آسم شود.

در ادامه دستورالعمل‌هایی وجود دارد که می‌توانید در صورت تماس و استنشاق و یا قبل از رسیدن اورژانس آن‌ها را دنبال کنید:

• استنشاق سود پرک: در صورت استنشاق و قبل از رسیدن اورژانس، اگر فرد در یک محیط بسته قرار دارد، او را به فضای باز منتقل کنید تا اکسیژن بیشتری به ریه‌های او رسیده و بتواند راحت‌تر نفس بکشد.
• تماس پوستی: در صورت تماس پوستی و بروز علائمی مانند پوسته پوسته شدن، یک ساعت قبل از رسیدن اورژانس، محل را با آب نسبتا ولرم بشویید و این کار را تا رسیدن اورژانس مرتبا ادامه دهید.
• بلع: در صورت بلع سود پرک، توصیه می‌شود فرد بلافاصله دهان خود را با آب شستشو داده و سپس بین 200 سی سی تا 300 سی سی آب بنوشد.

اقدامات احتیاطی ایمنی و حمل و نقل

• سود پرک بسیار خورنده است و در صورت تماس با پوست یا چشم می‌تواند باعث سوختگی شدید شود. هنگام دست زدن به آن باید از اقدامات حفاظتی مناسب مانند دستکش و عینک استفاده کرد.
• هنگام کار با سود پرک، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی مناسببرای به حداقل رساندن خطر قرار گرفتن در معرض مهم است. در صورت تماس، شستشوی فوری با آب و مراجعه به پزشک ضروری است

اثرات زیست محیطی

سود پرک که به عنوان سود سوزآور نیز شناخته می شود، یک ترکیب شیمیایی قوی با کاربردهای صنعتی گسترده است. با این حال، استفاده و دفع آن می تواند اثرات زیست محیطی قابل توجهی داشته باشد. در اینجا نگاهی دقیق تر به چگونگی تأثیر سود پرک بر محیط داریم:

1. آلودگی آب

یکی از نگرانی های عمده مرتبط با سود پرک ، پتانسیل آن برای آلوده کردن آب است. اگر به درستی مدیریت نشود، رواناب یا دفع نادرست محلول های هیدروکسید سدیم می تواند منجر به افزایش قلیایی در اکوسیستم های آبی شود. این می تواند تعادل سطح pH را مختل کند و به زندگی آبزیان آسیب برساند.

1. اکوسیستم های آبی

سطوح بالای هیدروکسید سدیم در آب‌ها می‌تواند بر موجودات آبزی تأثیر بگذارد. افزایش قلیاییت می تواند به ماهی ها، دوزیستان و دیگر گونه های آبزی آسیب برساند، به ویژه آنهایی که به تغییرات pH حساس هستند. همچنین می تواند زنجیره غذایی و تنوع زیستی در اکوسیستم های آسیب دیده را مختل کند.

1. تاثیر خاک

سود پرک ، اگر در خاک آزاد شود، می تواند pH و ترکیب خاک را تغییر دهد. این می تواند بر دسترسی به مواد مغذی برای گیاهان تأثیر بگذارد و بر جوامع میکروبی خاک تأثیر بگذارد. تغییر خواص خاک می تواند اثرات گسترده ای بر کشاورزی و پوشش گیاهی طبیعی داشته باشد.

1. تصفیه فاضلاب

دفع فاضلاب های حاوی هیدروکسید سدیم می تواند برای تاسیسات تصفیه فاضلاب چالش هایی ایجاد کند. سطوح بالای قلیائیت در فاضلاب می تواند با کارایی فرآیندهای تصفیه تداخل داشته باشد و به طور بالقوه منجر به حذف ناقص آلاینده ها قبل از تخلیه شود.

1. کیفیت هوا

در حالی که خود سود پرک به راحتی بخارات مضر آزاد نمی کند، تولید آن و برخی واکنش های شیمیایی مربوط به آن ممکن است به آلودگی هوا کمک کند. به عنوان مثال، اگر هیدروکسید سدیم با آلاینده های اسیدی موجود در جو واکنش دهد، می تواند ذرات معلقی را تشکیل دهد که بر کیفیت هوا تأثیر می گذارد.

1. شدت انرژی

تولید سود پرک اغلب شامل فرآیندهای انرژی بر است که به انتشار کربن و اثرات زیست محیطی مرتبط با مصرف انرژی کمک می کند.

1. تولید زباله

تولید محصولات جانبی زباله در طول تولید و استفاده از سود پرک می تواند به چالش های زیست محیطی کمک کند. دفع صحیح مواد زائد، به ویژه آنهایی که حاوی مواد خطرناک هستند، برای کاهش آسیب احتمالی بسیار مهم است.

1. اختلال در اکوسیستم

تغییر سطح pH و ایجاد قلیائیت بالا می تواند اکوسیستم های طبیعی را مختل کند. این اختلال می تواند بر رشد گیاه، چرخه مواد مغذی و تعاملات بین گونه های مختلف تأثیر بگذارد.